Antik Çağ’da Aydınlanma Aracı; KANDİL

KANDİL OLUŞUMU

Aydınlanma ilk olarak ateşin ortaya çıkması ve kontrol altına alınmasıyla insanların gereksinimlerinden dolayı ortaya çıkmıştır. İlk olarak ocak ateşiyle başlayan bu durum daha sonra meşale, mum ve kandil olarak kullanıllmıştır.

İlk kandil örneklerinde taş ve denizkabuğu yer almaktadır. Daha sonra yapılan pişmiş toprak kase ve çanak içerisinde, uzun süreli yanabilen bitki lifinden oluşturulmuş bir ip ve yine bitki yağlarıyla aydınlanma sağlanıyordu. Fakat bunlar elde taşınamıyordu. Bu yüzden daha sonra yapılan pişmiş toprak kandillere kulp eklenmesiyle hem taşınabilir hale geldi hemde daha yaygın kullanılmaya başlandı.

 

 

 

KANDİL YAPIM TEKNİKLERİ

El Yapımı Kandiller

En erken dönemde sık rastlanan teknik elle biçimlendirmedir. Bu teknikte kandil, estetik kaygı güdülmeden sadece işlevsel amaçla elde biçimlendirilerek fırınlanmaya hazırlanmaktadır. Daha çok açık çanak görünümlü erken dönem kandillerinde, fitil yağın içinde serbest kalmakta ve yanma dolayısıyla aydınlatma işlevi sağlıklı olmamaktadır. Bu nedenle kabın bir bölümü elle düzeltilerek fitilin hareketinin önlenebileceği bir yuva oluşturulmaya başlanmıştır.

 

 

 

Çark Yapımı Kandiller

Çark ile kandil yapımında, yağ haznesi çarkta döndürülerek şekillendirilen kandil, çarktan alınıp yüzeyinde ve tabanında kalan çark izleri, hamur deri sertliğindeyken düzeltilir. Çarkla kandil yapımı, kandil formlarına da önemli yenilikler getirmiştir. Kandil formlarında omuz kısımları içe dönerek kapanmaya, burun kısmı uzamaya başlar. Gövdesi hazırlanan kandile isteğe bağlı olarak, kaide eklenir, sonrasında kandilin yuvarlak gövdesinde , burun kısmının ekleneceği yer delinip elde biçimlendirilmiş olan burun , hamur kurumadan gövdede hazırlanan kısma yapıştırılır. Burun kısmının kandile eklendikten sonra içi boş bir tüple delindiği düşünülmektedir. Burunla birlikte isteğe göre kulp veya tutamak eklenmiştir. Tutamaklarda görülen deliğin, kandilin fitilini düzeltmeye yarayan küçük metal aletlerin bağlanmasında veya kandilin asılmasında kullanılmaktadır.

 

 

 

Kalıp Yapımı Kandiller

Kalıp yapımı tekniğinde ise ‘Patris’ ve ‘Matris’ adı verilen iki tür kalıp vardır. Patris tam kandil formunda olup pozitif olarak hazırlanır ve sertleşinceye kadar pişirilirdi. Matris ise kandilin alt ve üst bölümlerini oluşturacak şekilde hazırlanmış pişmiş toprak ya da alçıdan negatif olarak hazırlanmış kalıptır. Kalıp yönteminde ilk olarak kil ıslatılırdı ve matrislere ayrılırdı. Kil kurumadan iki parça birleştirilirdi. Kil kurudukça kalıplardan kolayca çıkarılır eksik yerler ıslak kille yeniden yapılırdı. Fazlalıklar alet yardımıyla şekil verilerek düzlenirdi.

 

 

 

 

Kandil Tanımı ve Bölümleri

Kandil, Grekçede Lykhnos kelimesiyle ifade edilirken Latincede Lychnus veya Lucerna olarak adlandırılmıştır.

Bir kandilin başlıca bölümleri;

1. Yağın konulduğu kısım, gövde veya kandil haznesi (İnfundibulum)
2. İçine fitilin konulduğu ve yakıldığı burun, fitil deliği (Yunanca Mukter, Latince Rostrum)
3. Süslemeli ya da süslemesiz ayna / yağ deliği (Diskus)
4. Diskusu çevreleyen süslemeli ya da süslemesiz omuz (Margo)
5. Burun karşısına yapılan kulp (Manubrium)
6. Kandilin zeminde düz bir şekilde durmasını sağlayan hafif yükseltilmiş bölüm kaide.
7. Fitil (Ellukion)

 

 

 

 

KAYNAKÇA :

Bailey, Donald M. (1963) Greek And Roman Pottery Lamps. London: The Trustees of the British Museum.

Atasoy, Sümer (2005b) “Haluk Perk Koleksiyonu’ndan Bronz Kandiller”, Tuliya I, 193-230.

Broneer, Oscar (1930) Terracotta Lamps, Corinth, IV, part.II. , Harvard: The American School of Classical Studies at Atena, Cambridge, Massachusetts.

Bruneau, Philippe (1965) Exploration archéologique de Délos. Les Lampes, Paris: Editions E. De Boccard.

Çokay, Sedef (2000) Antikçağda Aydınlatma Araçları. İstanbul: Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları

Kan Şahin, Gülseren (2008) Assos Arkaik, Klasik ve Helenistik Dönem Kandilleri, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale

Walters, H.B. (1914) Catalogue of the Greek and Roman Lamps in the British Museum, London: Order Of The Trustees.

 

 

Instagram hesabımızı takip etmeyi unutmayın..